Vakantiestop: eerstvolgende blog weer op 16 augustus 2020

31. Ruig of comfort?

1. Zoka Kotten II in 1938 met links staand waarschijnlijk Gerlof Wassink (zie blog 25) (foto van Sim Wevers via Annemiek Wevers op de ouwe sokken Facebook groep).

Redelijk blauwe knoop en redelijk weinig seks bij de NJN (31.1). De lange traditie, ook van de andere jeugdbonden en jeugdverenigingen die tegelijkertijd waren ontstaan, versterkt door de apolitieke houding die de bond de oorlog door had geholpen lijken veel lijnen in de latere jaren te hebben uitgezet. Nou was er voor de oorlog in de jaren dertig een kleine strijd tussen twee door ouderen geleide jeugdclubs. Aan de ene kant was daar de AJC (de Arbeider Jeugdcentrale) en anderzijds de Scouting. De AJC ging die jaren voor het gemak en kookte die jaren dus op primussen, de Scouting ging voor ruig en terug naar de natuur en verlaagde zich niet tot dat soort oplossingen: zij kookten op houtvuurtjes (31.2). En de NJN, hoe ging die daar in die jaren daarmee om? Wat we over het koken weten is  op de zoka’s in de de jaren twintig de boerin voor het kamp kookte (zoals in 1926 nog de boerin Dina Roerdinkholder in Kotten) en dat pas later de NJN’ers zelf die taak ging uitvoeren. Maar kijk nu even naar die prachtige foto van de fourtent (foto 1). Heel veel takjes op de vloer en dat wijst erop dat er links voor, in ieder geval deels in 1939 op Kotten II op een houtvuurtje werd gekookt. Tegenwoordig is natuurlijk de primus dé manier van koken en sommige fouren zeggen dat dat geklooi met vuur hun lol is om four op een kamp te willen zijn. Maar op dat moment daar, kozen ze voor ruig.

Gegeten werd er heel lang gewoon uit een rond wit bord. Maar wanneer vond de omslag naar 'het tinnetje' plaats: de mestin, jeugdbondsstandaard uitrusting sinds jaar en dag? Ik hoorde wel eens dat het met de bevrijders mee was gekomen, maar direct na de oorlog waren ze nog niet in gebruik binnen de NJN (31.3). Het zijn de legerdumps die de mestins hoogstwaarschijnlijk naar Nederland hebben gebracht. Het interessante is wel dat legerdumps meestal Amerikaans waren, maar dat wij niet hun mestins gebruiken (dat zijn die boonvormige die sommige ook wel hebben), maar die langwerpig hoekige die de jeugdbonders gebruiken zijn Canadees of Engels. De oudste foto met een mestin die ik heb kunnen vinden is van het congres 1953 (foto 2), maar tegenwoordig is deze 'exoot' op bijna elk kamp/congres wel zeer algemeen te vinden (foto 3). 

En welke zaken zijn er dan in die 100 jaar eigenlijk niet veranderd, was dat de fiets, het ultieme vervoermiddel om op excursie te gaan? Mary Boetje - van Ruyven verteld het verhaal uit de jaren twintig over Dempsey (of met zijn eigenlijke naam Willem van Dijk; 31.4). Op het Kotten zoka van 1926 en het Bissen Zuid-Limburg zoka van 1928 fietste Dempsey niet en vertrok altijd te voet naar het gebied waar zijn excursie heen zou gaan. Als dat ver was, dan ging hij soms al voor dag en dauw lopen. Hij was altijd op tijd op de afgesproken plek waar hij de rest van de excursie zou ontmoeten. Omdat hij als uitzondering wordt genoemd weten we dat er (naast wandelexcursies in de buurt van het kamp) eigenlijk altijd iedereen op de fiets op excursie en kampen ging. En was dat ook zo in de oorlog? Afdeling Rotterdam ging in ieder geval op de fiets naar het Kralingerbos en een deel van de banden werd in de loop van de oorlog vervangen door houten banden (31.5). Wel weten we van de excursie van afdeling Hilversum dat het grootste deel van de excursie op de fiets naar het beoogde excursiegebied ging en dat er een klein deel zonder fiets naar een dichtbijgelegen deel op loop excursie ging (blog 27). Uiteindelijk had iemand berekend dat er slechts 3% van de Nederlandse fietsen door de Duitsers waren gevorderd. Werd er wel eens van gemotoriseerde tweewielers gebruik gemaakt? Soms wel (zie foto 4). Waren de fietsen eigenlijk altijd hetzelfde? Toen op het congres van 1995 werd voorgesteld een ver buitenland kamp in oost Polen te gaan houden wilde een conservatief deel van de NJN dat tegenhouden. Behalve ver en eng was het op een gegeven moment een argument dat je het niet kon fietsen. Maurice La Haye kantelde dat door te zeggen dat hij dan zou gaan fietsen (31.6). Dat is hij ook gaan doen, met een groep ligfietsende NJN’ers in 1996 op zoka naar het oosten van Polen. Die ligfiets rage (foto 13) heeft toch zo’n vijftien jaar in de bond gewoed, maar is inmiddels alweer geluwd.

Daarnaast moest het kampmateriaal natuurlijk ook ter plaatste komen. In de jaren dertig werd dat meestal opgestuurd met de trein of via de firma van Gent en Loos, in jaren vijftig kon dat ook wel per fiets gebeuren (foto 5), in de jaren zeventig hadden we bijvoorbeeld in afdeling Eindhoven een zelfgemaakte fietskar (foto 7), maar ook toen werden er steeds vaker auto’s ingezet. Eerst van de ouders geleend later ook van NJN’ers zelf en ook werden/worden er gewoon busjes gehuurd. Overigens maakten ze het in de jaren dertig het soms nog veel bonter, zoals te zien is in een van de films die Ben van Noordwijk in die jaren maakte: in 1935 namen ze gewoon het vliegtuig naar het zoka op Schouwen (foto 8). Dat was zeker een keuze tégen ruig!

Kijkers om vogels te kijken waren er natuurlijk wel, maar deze waren er in het begin slechts mondjesmaat en tamelijk primitief (foto 8). De kwaliteit en de hoeveelheid namen in de loop van de tijd sterk toe en sinds de jaren zeventig waren er met name bij de VWG'ers zeker steeds wel telescopen aanwezig. Het principe van de fotografie is in de loop van de 100-jarige geschiedenis onveranderd, maar de camera’s waarmee het gebeurde zijn nogal veranderd. Vanaf dag één was de fotografie aanwezig, namelijk al op de allereerste excursie na de oprichting in Zwolle is er in Giethoorn al gelijk een groepsfoto gemaakt op 17 augustus 1920. Deze foto is dan nog niet boven water gekomen, maar wel gemaakt. De eerste camera’s waren ‘plaat camera’s’ (foto 8). Zij moesten het liefst op statief staan en per te belichten glasplaat kon er één foto worden gemaakt. Ook later boden de camera´s met filmrolletjes met steun de beste foto´s (foto 9). Tegenwoordig zijn er op de kampen aardig wat met telelenzen uitgeruste digitale camera's aanwezig (foto 10).

Ook wat betreft de kleding is er natuurlijk wel het een en ander veranderd. Alhoewel ze er vermoedelijk wel geweest zullen zijn staan er geen sandalen op de foto's en film uit de jaren twintig, de eerste die ik met zekerheid zag waren op een film over een Terschelling zoka uit 1936. In de tweede helft van de vorige eeuw zouden die er wel veel zijn, met name in combinatie met geitenharen sokken. De Teva werd in 1982 in de VS uitgevonden als een teenslipper met een horlogebandje rond in enkel, vanaf 1984 zou die echt op de markt komen en zou zo een paar jaar later de sandaal binnen de NJN gaan verdringen. Klompen zouden er binnen de NJN komen vanaf zo 1938 en in de oorlog waren die behoorlijk populair: onverslijtbaar. Alhoewel fietsbroeken voor meiden al aanwezig waren bij de AJC in de jaren dertig (31.7), lijkt het er op dat NJN'sters op excursie pas broeken gingen dragen halverwege de jaren vijftig (31.8). Tot slot: stevige bergschoenen zagen er vroeger meer uit als hoge schoenen met spikes en zo ie zo waren bergschoenen denk ik tamelijk schaars in de bond (zeker tot de eeuwwisseling). Tegenwoordig zijn die echter schering en inslag (foto 11). En dan tot slot, dat weet iedereen: er zijn grenzen. Er zijn jeugdbonders die wel lichtgewicht tentjes, racefietsen en redelijk dure camera's hebben gehad, maar met bergschoenen: daar hebben ze zich altijd tegen verzet en die weigeren ze te kopen, dan maar ruig: met laarzen of met natte voeten.

Opmerkingen

31.1 Een NJN’er uit mijn tijd die vertelde me over seks zo rond 1980: en toen zei een klunsje tegen me ‘mag ik bij jou in jouw tent erbij komen slapen’ en nog voordat hij had kunnen antwoorden had een meisje gezegd ‘nee, ik slaap bij hem’. En die nacht werd het een wilde bedoeling. Ook toen ik uitgenodigd was om mee te denken op één van de redactievergaderingen met Lonneke Beukenholdt, Jessica Kips en Kees Mostert waren wij heren het die zeiden dat het puriteinse in onze tijd de overhand had en de meiden die zeiden dat het een wilde bedoeling kon zijn. Was er dan een omslag rond 1980? Maar ook een oude sok had me ooit gezegd ‘mijn kind bij de NJN? Geen denken aan. Ik weet wat daar allemaal gebeurt’.  Maar ik weet natuurlijk niet of dat over seks of iets anders ging.

31.2 Ruud Kool (redactie) 1985. Jeugd en avontuur, verhalen over 75 jaar jong zijn. Trendboek 1985. 

31.3 Mail van Tjalling Waterbolk in oktober 2019

31.4 Mary Boetje van Ruyven in 1930. blz. 74.

31.5 Over Rotterdam vertelde Gertie Jansen me, Nettie ging samen met Victor helemaal naar Terschelling in 1945 op fietsen met houten banden vertelde Nettie mij door de telefoon.

31.6 Sander Turnhout via de mail juli 2020.

31.7 Ruud Kool (redactie) 1985. Jeugd en avontuur, verhalen over 75 jaar jong zijn. Trendboek 1985. Fietsbroeken voor de meiden van de AJC op blz. 20.

31.8 Tarq Hoekstra vertelde me in april 2019: 'Halverwege de jaren vijftig was een NJN’ster uit Eindhoven met een lange broek op excursie gekomen, ze werd aangehouden door de politie van Weert wegens onzedelijk gedrag en moest haar vader bellen, die haar inderdaad kwam ophalen'.

2. 1952 Congres Alkmaar met een hele combinatie van mestins (plat middenvoor, links van het midden een boonvormige, rechts en middenrechtsachter de huidige populaire mestins) en links ook nog een emaille rond wit bord. Op de foto vlnr. Kittie Blakkink, Hein Oortwein en Tenne Broekman (foto van Tenne Broekman, die hij op de reünie 50 jaar NJN Eindhoven had laten liggen).

3. De populariteit van de langwerpige mestin is al jaren bijna niet te verslaan (links kamp 2019 en rechts congres 2005, laatste foto Marten Tacoma).

4. Jan den Ouden uit Regio 10 op zijn Enfield-motor op Schouwen rond 1978 (foto Martijn de Jonge via de ouwe sokken Facebook groep).

5. 'Steunploeg' op de terugweg naar Eindhoven vanaf het Rijk van Nijmegen in 1954, de fietsen beladen met gammels (foto van Hans Kruuk uit het fotoalbum van Tarq Hoekstra, die zelf links op de foto fietst). 

6. De fietskar van NJN afdeling Eindhoven voor het vervoer van de districts kampspullen gemaakt door Geert-Jan van der Burgt, Hemka in 1978 bij Snepseind, ten noorden van Oirschot (foto van mijzelf).

7. Terug in de randstad na een zoka op Schouwen in 1935 (still uit de film van Ben van Noordwijk).

8. Advertentie in Natura van 1921 voor prismakijkers en camera's, toen de NJN (naar achteraf bleek tijdelijk) onderdak was geboden om daarin met elkaar te kunnen communiceren, dit voordat in 1922 de Amoeba zou starten.

9. Een alternatief statief wordt gebruikt door Rykel ten Kate, met links Nol Verbeek (foto uit het Zeeuws archief, gemaakt in 1953 in z'n ouwe sokken tijd).

10. Macrofotografie in 1966 met een Practica en tussenringen: Koos Meesters op een Pika in de Logt bij Boxtel met tussenringen en Jena T op Novoflex instelslede (Jan Werner via de ouwe sokken Facebook groep).

11. Luc Elshout fotografeert een koppel patrijzen ten oosten van Oisterwijk, IWG Hemka 2019: zo gaat dat tegenwoordig (eigen foto).

12. Morris met bergschoenen en dus droge voeten bij het Winkelsven, IWG Hemka 2019, waar we waren op zoek naar libellenknutjes met vergunning van Natuurmonumenten (eigen foto).

13. Handig die scheerlijnen! Ligfietsen op het zoka Kempen I in 2008. Het meest favoriete model was toch wel de Optima Condor, zoals eigenlijk uit de foto ook al wel blijkt (foto Marten Tacoma).